CKPS là một dạng công cụ tài chính, được định giá dựa trên giá trị của một hay nhiều loại tài sản cơ sở. CKPS được thể hiện dưới nhiều kiểu hình thức hợp đồng, trong đó quy định quyền lợi, nghĩa vụ của các bên tham gia đối với việc thanh toán bằng tiền, chuyển giao tài sản cơ sở tại mức giá được thỏa thuận trước vào một thời điểm nhất định trong tương lai.

Tài sản cơ sở của CKPS được chia làm 02 loại:

• Tài sản phi tài chính: thực phẩm (ngũ cốc, thịt, cà phê, hồ tiêu, v.v…), kim loại (vàng, bạc, kẽm, v.v…), năng lượng (khí đốt, dầu, v.v…), khác (thời tiết, kết quả bầu cử, v.v…)
• Tài sản tài chính: cổ phiếu (chỉ số cổ phiếu, cổ phiếu đơn lẻ), trái phiếu (trái phiếu chính phủ, trái phiếu địa phương, trái phiếu doanh nghiệp, chỉ số trái phiếu), Lãi suất (lãi suất liên ngân hàng, lãi suất ngoại tệ), tỷ giá hối đoái ( tỷ giá so với các ngoại tệ mạnh như USD, JPY, EUR, v.v…), và ngay cả trên Chứng khoán phái sinh (CKPS bậc cao, định giá dựa trên các hợp đồng CKPS cơ bản)

• Hợp đồng Kỳ hạn (HĐKH): là thỏa thuận giữa bên mua và bên bán về việc chuyển giao một loại tài sản tại một thời điểm nhất định trong tương lai với mức giá được xác định trước tại ngày thực hiện giao kết hợp đồng
• Hợp đồng Tương lai (HĐTL): là hình thức hợp đồng kỳ hạn, nhưng các nội dung liên quan tới tài sản cơ sở, phương thức, thời gian giao dịch – bù trừ – thanh toán... đã được cơ quan quản lý “chuẩn hóa” - quy định thống nhất trên mẫu hợp đồng. Hợp đồng tương lai được niêm yết và giao dịch tập trung tại Sở Giao dịch chứng khoán phái sinh
• Hợp đồng Quyền chọn (HĐQC): là thỏa thuận tài chính trong đó một bên có quyền yêu cầu thực hiện và bên kia có nghĩa vụ phải mua hoặc bán một lượng tài sản cơ sở theo mức giá đã được xác định trước trên hợp đồng trong một khoảng thời gian hoặc tại một thời điểm nhất định trong tương lai. Hợp đồng quyền chọn có thể giao dịch trên thị trường phi tập trung và cả thị trường tập trung
• Hợp đồng Hoán đổi (HĐHĐ): là một thỏa thuận tài chính trong đó một bên cam kết hoán đổi dòng tiền của một công cụ tài chính với dòng tiền của công cụ tài chính của bên còn lại trong một khoảng thời gian nhất định